Ludzie pozostający ze sobą w kontakcie, nie mogą nie porozumiewać się. Patologiczne są wszelkie próby unikania porozumiewania się. Każdy komunikat pełni funkcję sprawozdawczą (aspekt treściowy) i relacyjną (aspekt ustosunkowania się). Bardzo duże znaczenie mają tu przekazy niewerbalne (czasem decydujące o tym, jak zostanie odebrany komunikat).
 

W zdrowych związkach aspekt treściowy porozumiewania się przeważa nad aspektem ustosunkowania się. W rodzinach przekazy o relacjach zorganizowane są w postaci reguł. Reguły organizują interakcję pomiędzy członkami rodziny i zabezpieczają jej homeostatyczną równowagę. Mechanizm homeostazy jest też odpowiedzialny za opór przed zmianą.
 

Istotą relacji pomiędzy dwiema osobami jest przypadkowa punktacja sekwencji wydarzeń. Ludzie mają skłonność do traktowania własnego zachowania wyłącznie jako reakcji (skutek) na zachowanie partnera (przyczyna), natomiast wzór porozumiewania się między ludźmi ma charakter kołowy, a nie linearny, typu przyczyna skutek. Ludzie komunikują się między sobą werbalnie i niewerbalnie. Wszystkie interakcje mają charakter komplementarny lub symetryczny. Komplementarny to taki, w którym osoba inicjuje akcję, wymaga, poucza, opiekuje się, kontroluje związek lub pewne jego obszary, druga zaś ulega, podporządkowuje się, korzysta z opieki. Zachowania jednego z partnerów uzupełniają zachowania drugiego.
 

W relacji symetrycznej partnerzy dążą do wzajemnego odzwierciedlania zachowań. Jest to pozycja równości obu osób. Relacje komplementarne i symetryczne mogą być niezaburzone
i zaburzone.

Ogólnym celem rodzinnej terapii komunikacyjnej jest zmiana, podtrzymujących symptomatyczne zachowanie, wzorów komunikacji w rodzinie

 

Rodziny zaburzone mają tendencję do zachowania stabilności niezależnie od nacisków zewnętrznych i zmian rozwojowych, a w sytuacji kryzysu do przejawiania dotychczasowych zachowań, nasilania ich. Dla zachowania sztywnej homeostazy rodziny zaburzone podtrzymują mit o idealnym funkcjonowaniu bez walk, o niezwykłej solidarności rodzinnej. Rodziny patologiczne nie są także w stanie zaakceptować ani symetryczności ani komplementarności relacji. Dyskwalifikowane są próby ustanowienia trwałych związków obu typów.

 

Koalicje rodzicielskie są znacznie słabsze w rodzinach dysfunkcyjnych niż w prawidłowo funkcjonujących. Zamiast negocjacji stosowane jest zastraszanie, а ukryte konflikty utrudniają pozytywne relacje między członkami rodziny. W zaburzonych rodzinach przymierze rodzicielskie jest słabe i nie spełnia swojej przywódczej roli. W efekcie dziecko nie potrafi się usamodzielnić, nie opuszcza domu, lub wręcz przeciwnie – ucieka z niego jak najszybciej tylko może.