Rodzinę charakteryzuje jej struktura, system ról oraz system władzy i kontroli. Rodzina ma swoje sposoby porozumiewania się, swoją komunikację. W każdej rodzinie ważna jest jej „mikrokultura”, a więc mity rodzinne, przekazy międzypokoleniowe, czy inne wzorce, w nieuchwytny nieraz sposób determinujące życie rodziny. Ważne jest takie podejście terapeutyczne, które koncentruje się na przekazach międzypokoleniowych, starając się pomóc członkom rodziny we wzięciu z tych przekazów tego, co rodzinę wzmacnia i w odrzuceniu tego, co krępuje i blokuje rozwój.

 

Przykład komunikacji małżeńskiej:

Obie strony mają silne potrzeby zależności. Jeśli te potrzeby nasilają się u którejś ze stron, np. u męża (zaczyna coraz bardziej narzekać na brak opieki i zainteresowania ze strony żony), to żona prawdopodobnie zacznie się tym bardziej domagać tego samego ze strony męża. Jeśli ta sytuacja narasta, każde z nich może zwrócić się na zewnątrz swojego układu, by zaspokoić swoje potrzeby. W efekcie, jeśli któraś ze stron nie zrezygnuje ze swoich roszczeń, może dojść do rozłamu w małżeństwie. Właśnie rozbiciem systemu kończy się nieprzerwana eskalacja symetryczna („im on…”  „tym ja też….”). Gdyby np. żona w tym przykładzie zrezygnowała ze swoich potrzeb i zaczęła okazywać mężowi wsparcie, zachowałaby się komplementarnie („on potrzebuje…, więc ja mu to ….. dam”). W ten sposób relacja małżeńska ustabilizowałaby się, przynajmniej na pewien czas. (s.1-15)

 

Cykl życia rodziny oznacza rozwój rodziny w czasie. W trakcie tego rozwoju rodzina musi przystosować się do wydarzeń, które są typowe dla rozwoju, jak np. narodziny lub odejście jakiegoś członka rodziny, czy dojrzewanie poszczególnych członków rodziny związane z ich indywidualnym rozwojem. Istnieją też wydarzenia, które są charakterystyczne dla danej rodziny, jak np. utrata pracy czy ciężka choroba któregoś z członków rodziny. Wydarzenia te wpływają na rodzinę często reorganizując jej życie.

 

Pojawiają się wówczas możliwe reakcje: albo system zmienia się radykalnie, albo powraca do poprzedniego stanu. Radykalna zmiana oznacza zmianę w ogólnych zasadach kierujących systemem oraz zasadach określających współistnienie poszczególnych elementów. Przykładem takiej zmiany może być np. etap życia rodziny, w którym dorosłe dzieci odchodzą i zakładają własne rodziny, a rodzice przystosowują się do powstałej pustki. Przystosowanie może polegać na zmianie relacji pomiędzy nimi oraz podjęciu nowych aktywności (np. rozwijają swoje zainteresowania, opiekują się wnukami). Zmieniają się zasady dotyczące relacji między rodzicami a dziećmi; dorosłe dzieci stają się bardziej partnerami rodziców.

 

Czasem powstają zakłócenia. Antycypacja zmiany może wywołać niepokój poszczególnych członków rodziny, a więc też tendencję do utrzymania status quo systemu. W tym kontekście tzw. objawowe zachowanie kogoś z rodziny można traktować jako próbę zahamowania czy wręcz uniemożliwienia zmiany.  Dopóki rodzina nie uzyska dostatecznego komfortu pozwalającego jej na rozwój, objawowe zachowanie będzie spełniać rolę homeostatyczną. Może ono przybierać różne formy: od nieskomplikowanych problemów wychowawczych, aż do zaburzeń psychosomatycznych czy chorób psychicznych. (s. 16)

 

Stwierdzono, że rodzina jako system rozwija się, a więc zmienia się przy równoczesnej tendencji do zachowania równowagi. To dążenie do homeostazy służy do ochrony sytemu, do utrzymania jej własnej tożsamości. Opisano, że przejście do każdej następnej fazy w cyklu życia rodzinnego może nastąpić wówczas, gdy wszystkie zadania poprzedniej fazy zostało wykonane. W przeciwnym razie może dojść do zakłóceń, do wystąpienia u poszczególnych członków systemu rodzinnego objawów chorobowych. Objawy pojawiają się najczęściej, gdy następuje przerwa lub zakłócenie w przebiegu cyklu i jest to sygnał, że rodzina ma problemy, zatrzymała się w rozwoju i nie jest gotowa przejść do następnej fazy.

 

Według Neugartena cykl życia można opisać w trzech wymiarach:

1. wymiar „czasu historycznego” – obejmuje erę (epokę), w której żyjemy

2. wymiar „czasu chronologicznego” – jest to czas upływu naszego życia

3. wymiar „czasu społecznego” – jest to czas wyznaczony przez główne wydarzenia życiowe, takie jak małżeństwo, macierzyństwo etc.

 

Wszystkie zwrotne punkty życia wywołują zmiany w obrazie własnej osoby, w poczuciu własnej tożsamości. Wyznaczają one także przyjęcie nowych ról społecznych i emocjonalnych.

Na ogół pełne rodziny przechodzą przez te same fazy rozwoju, ale też każda rodzina ma swój niepowtarzalny rytm. Złożoność wydarzeń i interakcji w każdym danym momencie cyklu życie rodzinnego jest ogromna, a zarazem specyficzna dla danej rodziny.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

(więcej: Wprowadzenie do systemowego rozumienia rodziny,  red. B. de Barbaro, s.18-19)